Thực tế, trong bối cảnh nhu cầu về không gian sinh hoạt, kinh doanh ngày càng gia tăng, đặc biệt ở những không gian thuộc các tuyến phố cổ; để đảm bảo quy hoạch – kiến trúc của các tuyến phố cổ này thì việc quy định rõ ràng về số tầng, chiều cao, mật độ xây dựng đối với nhà ở riêng lẻ là giải pháp then chốt nhằm cân bằng giữa phát triển đô thị và bảo tồn di sản.

Các tuyến phố cổ Hà Nội được biết đến là những khu vực có lịch sử hàng trăm năm, ví như “trái tim văn hóa” của Thủ đô

Theo đó, các quy định về quản lý quy hoạch – kiến trúc khu phố cổ đã đưa ra những nội dungrất chi tiết để giúp các cơ quan, đơn vị có liên quan và người dân thực hiện; điển hình như Văn bản số 6398/QĐ-UBND ngày 24/10/2013 của UBND TP Hà Nội về việc quyết định ban hành quy chế quản lý quy hoạch kiến trúc khu phố cổ Hà Nội.

Cộng đồng, người dân cho biết: Thời gian qua, nhiều hộ gia đình, đặc biệt ở các tuyến phố có giá trị thương mại cao đã tự ý cơi nới thêm tầng, xây dựng vượt chiều cao, số tầng, mật độ cho phép hoặc lấn chiếm không gian chung. Những việc này không chỉ phá vỡ cảnh quan mà còn gây áp lực lên hạ tầng vốn đã quá tải của khu phố cổ.

Hiện nay, trên tuyến phố Hàng Bè, công trình ở địa chỉ số 7 đang được chủ đầu tư xây dựng với quy mô khoảng 6 tầng + lửng, tầng trên cùng đang để sắp chờ để tiếp tục thi công lên cao. Công trình này có mật độ xây dựng gần như toàn bộ diện tích, mặt tiền phía trước một số tầng được thiết kế nhô ra và tạo thành không gian của các tầng.

Cách không xa, công trình địa chỉ số 35 Hàng Bè đang được đầu tư xây dựng với quy mô khoảng 5 tầng, mật độ xây dựng lớn. Đây là ngôi nhà được thiết kế chiều cao cũng vượt trội hơn nhiều ngôi nhà ở cùng tuyến phố.

Ở tuyến phố Hàng Cân, công trình số 3 Hàng Cân cũng có quy mô lớn khi được đầu tư xây dựng khoảng 6 tầng + lửng, mật độ xây dựng 100%. Với bức tranh tổng thể tuyến phố Hàng Cân thì đây là ngôi nhà có quy mô, chiều cao vượt trội hơn nhiều các ngôi nhà tại nơi đây.

Công trình địa chỉ số 61 Hàng Buồm được đầu tư với quy mô lớn, có số tầng khoảng 5 tầng; mật độ xây dựng vượt trội... đang tiến hành thi công. Ngôi nhà này cũng có quy mô, chiều cao ấn tượng so với những ngôi nhà ở khu vực.

Ngay bên cạnh, ngôi nhà số 63 Hàng Buồm đang được chủ xây dựng thêm 1 tầng trên cùng và 1 tum mới; theo hiện trạng cũ và tầng xây dựng mới, ngôi nhà này cao khoảng 4 tầng + tum.

Tương tự, tuyến phố Hàng Hòm, công trình địa chỉ số 16 đã thi công xong các phần thô của ngôi nhà và đang gấp rút đi vào hoàn thiện với quy mô 5 tầng + tum, diện tích phần tum chiếm gần ½ diện tích sàn mái tầng dưới; mật độ xây dựng 100%.

Một công trình khác, địa chỉ số 4 Nguyễn Văn Tố, công trình được đầu tư xây dựng mới với quy mô khoảng 5 tầng + tum, mật độ xây dựng gần như toàn bộ diện tích khi không có khoảng cách tối thiểu và cần thiết với những ngôi nhà liền kề.

Công trình địa chỉ số 26 Hàng Quạt, chủ đầu tư đang tiến hành thi công với quy mô khoảng 4 tầng và đang tiếp tục được thi công xây dựng. Dù chưa thi công xong nhưng chiều cao của ngôi nhà cũng vượt trội hơn nhiều ngôi nhà khác ở khu vực, mật độ xây dựng 100%.

Tại tuyến phố Hàng Gà, công trình địa chỉ số 21 Hàng Gà được đầu tư xây dựng với chiều cao khoảng 4 tầng + tum, mật độ xây dựng 100% không để khoảng cách cần thiết với các công trình liền kề; tầng trên cùng của công trình không để khoảng lùi cần thiết với sàn mái tầng dưới.

Công trình đang được cải tạo, xây dựng mới tầng trên cùng là ngôi nhà địa chỉ số 34 Hàng Hành. Công trình có quy mô cũ là 5 tầng và chủ đầu tư tiến hành quây tôn thêm tầng trên cùng và đang xây dựng mới với kết cấu tường gạch bên trong; như vậy ngôi nhà này có quy mô khoảng 6 tầng.

Như vậy, theo cộng đồng, người dân cho hay: “Với những quy định rất cụ thể về số tầng, chiều cao, khoảng lùi, mật độ xây dựng của các công trình nhà ở riêng lẻ thuộc các tuyến phố cổ của Hà Nội thì mọi người dễ dàng so sánh với hiện trạng thực tế của các công trình đã nêu ra; trong đó nhiều công trình chiều cao, số tầng, khoảng lùi, mật độ xây dựng không được đảm bảo; rất cần Thành phố, chính quyền địa phương cần thường xuyên kiểm tra, giám sát để đảm bảo công tác quản lý quy hoạch – kiến trúc khu phố Cổ cũng như phối hợp với các đơn vị để tăng cường hoạt động tuyên truyền tới chủ đầu tư, chủ thi công về những nội dung có liên quan...”

Quy định về chiều cao, số tầng và mật độ xây dựng

Để đảm bảo công tác quản lý các tuyến phố cổ của Thủ đô, ngày 24/10/2013,  UBND TP Hà Nội đã có Văn bản số 6398/QĐ-UBND về việc quyết định ban hành quy chế quản lý quy hoạch kiến trúc khu phố cổ Hà Nội. Từ đây, cộng đồng, người dân dễ dàng biết được cũng như so sánh các quy định với những ngôi nhà đang thi công xây dựng trên các tuyến phố và các tuyến phố cộng đồng, người dân đề cập trên hầu hết đầu là các ngôi nhà nằm trên các tuyến phố cổ.

Văn bản số 6398/QĐ-UBND về việc quyết định ban hành quy chế quản lý quy hoạch kiến trúc khu phố cổ Hà Nội

Cụ thể, tuyến phố Hàng Bè được quy định xây dựng số tầng lớp mặt trước của công trình từ 1-3 tầng (tương đương 6-12m), lớp mặt sau của công trình từ 2-4 tầng (tương đương 10-16m) và khoảng lùi lớp mặt sau so với lớp mặt trước từ 3-6m, mật độ xây dựng 60-70%.

Tương tự phố Hàng Cân, số tầng lớp mặt trước của công trình từ 1-3 tầng (tương đương 6-12m), lớp mặt sau của công trình từ 2-4 tầng (tương đương 10-16m) và khoảng lùi lớp mặt sau so với lớp mặt trước từ 4-6m, mật độ xây dựng 60-70%.

Phố Hàng Buồm, số tầng lớp mặt trước của công trình từ 1-3 tầng (tương đương 6-12m), lớp mặt sau của công trình từ 2-4 tầng (tương đương 10-16m) và khoảng lùi lớp mặt sau so với lớp mặt trước từ 4-6m, mật độ xây dựng 60-70%.

Phố Hàng Hòm, số tầng lớp mặt trước của công trình từ 1-3 tầng (tương đương 6-12m), lớp mặt sau của công trình từ 2-4 tầng (tương đương 10-16m) và khoảng lùi lớp mặt sau so với lớp mặt trước từ 3-6m, mật độ xây dựng 60-70%.

Phố Nguyễn Văn Tố, số tầng lớp mặt trước của công trình từ 1-3 tầng (tương đương 6-12m), lớp mặt sau của công trình từ 2-4 tầng (tương đương 10-16m) và khoảng lùi lớp mặt sau so với lớp mặt trước từ 3-6m, mật độ xây dựng 50-65%.

Hàng Quạt cũng vậy, số tầng lớp mặt trước của công trình từ 1-3 tầng (tương đương 6-12m), lớp mặt sau của công trình từ 2-4 tầng (tương đương 10-16m) và khoảng lùi lớp mặt sau so với lớp mặt trước từ 3-6m, mật độ xây dựng 50-65%.

Còn về Hàng Gà, số tầng lớp mặt trước của công trình từ 1-3 tầng (tương đương 6-12m), lớp mặt sau của công trình từ 2-4 tầng (tương đương 10-16m) và khoảng lùi lớp mặt sau so với lớp mặt trước từ 3-6m, mật độ xây dựng 60-70%.

Bài toán bảo tồn và phát triển

Theo các chuyên gia quy hoạch nhấn mạnh rằng: Phố cổ Hà Nội không thể phát triển theo hướng “nhà cao tầng hiện đại” mà cần giữ đứng bản sắc nhà ống, kiến trúc cổ, không gian chật hẹp nhưng gắn kết cộng đồng. Vì thế, công tác cấp phép xây dựng, cấp phép cải tạo phải được kiểm soát chặt chẽ, đi kèm với hỗ trợ chính sách cải tạo, tu bổ nhà cổ cho người dân.

ảnh B: Quy hoạch – kiến trúc đặc trưng của các tuyến phố cổ Hà Nội. (Tìm ảnh nêu bật kiến trúc những ngôi nhà thấp tầng đồng đều của phố cổ cho vào).

Quy định về số tầng, chiều cao, mật độ xây dựng, hay khoảng lùi của mặt sau so với lớp mặt trước của công trình nhà ở riêng lẻ không chỉ là những con số khô cứng, mà còn là “hàng rào pháp lý” để bảo vệ di sản quý giá của Thủ đô. Giữ phố cổ Hà Nội không chỉ là trách nhiệm của chính quyền, đó còn là sự đồng lòng của cộng đồng cư dân trong việc xây dựng, giám sát, thông tin, đóng góp ý kiến... góp phần gìn giữ quy hoạch – kiến trúc của các tuyến phố cổ cũng như không gian sống giàu giá trị văn hóa và lịch sử.