Các chuyên gia kinh tế đã lần lượt đưa ra những lời cảnh báo về việc lợi dụng quá trình cổ phần hóa để phục vụ lợi ích cá nhân và trục lợi nhà nước thông qua những chiêu thức không công bằng. Thay vì đấu giá cổ phần công khai, nhiều doanh nghiệp được định giá thấp dựa trên tài sản không đủ, từ đó chuyển sang thỏa thuận mua cổ phần để đạt được giá mong muốn và làm mất vốn của nhà nước.
Sau quá trình cổ phần hóa, mô hình kinh doanh chung là không tập trung vào ngành nghề chính, dẫn đến sự suy giảm cơ sở vật chất, hoạt động sản xuất kinh doanh kém hiệu quả, sự cắt giảm nhân sự và chiếm dụng đất công để cho thuê trái phép. Mục đích của những hành động này thường nhằm thâu tóm doanh nghiệp bằng cách mua lại cổ phần của người lao động với giá thấp. Thậm chí, tình trạng này không chỉ xảy ra ở các cảng thủy nội địa sau quá trình cổ phần hóa.
Có nhiều người đam mê ngành vận tải thủy nội địa đã cảm thấy tiếc nuối khi hàng loạt cảng thủy nội địa sau quá trình cổ phần hóa trở nên xuống cấp, hoạt động kinh doanh suy giảm và hàng loạt người lao động mất việc làm.
Ví dụ cụ thể là trường hợp của Công ty Cổ phần Vận tải thủy (VIVASO), một trong những doanh nghiệp thuộc Bộ Giao thông Vận tải (GTVT). Từ năm 2011, quyết định cổ phần hóa VIVASO đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Từ đó đến nay, VIVASO đã trải qua hai lần thoái vốn và hiện đang hoạt động dưới hình thức công ty cổ phần.
Các cảng thủy nội địa sau quá trình cổ phần hóa (CPH) đã không phát triển như dự kiến và đã rơi vào tình trạng xuống cấp và hoang hóa. Điều này đã gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng, bao gồm ô nhiễm môi trường, tắc nghẽn giao thông và sử dụng đất không đúng mục đích.
Cảng Hà Nội, thuộc VIVASO-Công ty Cổ phần, từng được coi là một điểm giao nhận hàng hóa quan trọng và sầm uất ở Thủ đô, dự kiến sẽ đóng góp vào việc tạo công ăn việc làm cho người lao động. Tuy nhiên, thực tế lại hoàn toàn trái ngược với điều này. Cảng Hà Nội hiện đang chìm trong tình trạng hoang tàn, với nhiều cảng bị bỏ hoang, cây cỏ mọc um tùm, ô nhiễm môi trường, mùi hôi xú uế và rác thải gây ô nhiễm.
Con đường vào cảng đầy ách tắc do xe cộ và phương tiện giao thông được sử dụng chủ yếu cho các dịch vụ thuê kho bãi trái phép. Nhiều dãy nhà kho đã bị chia nhỏ để sử dụng cho các mục đích khác nhau như trụ sở và nơi sản xuất của các doanh nghiệp tư nhân, bãi đỗ xe tải, xe khách, gara sửa chữa ô tô và nhiều hàng quán đã sập sệ.
Cảng Hà Nội trước đây tạo việc làm cho hàng trăm lao động, nhưng hiện chỉ còn lại gần chục cán bộ công nhân viên. Nguyên nhân của tình trạng này chưa được làm rõ.
Đáng chú ý, trong tháng 6/2023, khi các Đại biểu Quốc hội đang thảo luận về Dự thảo Luật Đất đai và Luật Kinh doanh Bất động sản nhằm quản lý tài sản công và tối ưu hóa sử dụng đất đai, đã xảy ra tình trạng "xẻ thịt" cho thuê diện tích hơn 14ha của Cảng Hà Nội - một khu đất vàng đắc địa ở trung tâm Thủ đô, khiến cơ sở vật chất của cảng hoang tàn và đổ nát.
Gần đây, Thanh tra Chính phủ đã đề xuất cho Bộ Công an và Viện kiểm sát nhân dân tối cao tiếp nhận hai vụ việc liên quan đến việc vi phạm gây lãng phí và thất thoát số tiền lớn, để tiến hành điều tra và xử lý theo quy định của pháp luật. Hai vụ việc này bao gồm: việc xử lý tài sản được hình thành từ việc sử dụng nguồn vốn WB6 (cảng Việt Trì và cảng Ninh Phúc) với tổng giá trị đầu tư gần 135 tỷ đồng, và việc xác định giá trị doanh nghiệp để cổ phần hóa, thoái vốn, và thất thoát vốn của nhà nước tại cảng Hà Nội, với số tiền trên 16 tỷ đồng trong quá trình cổ phần hóa của Tổng công ty Vận tải thủy (VIVASO).
Tương tự, một "bi kịch" đã xảy ra tại Công ty phim Việt Nam (VFS) sau quá trình cổ phần hóa. Hơn 500 nghệ sĩ và cán bộ của hãng phim này đã trải qua thất nghiệp hoặc nghỉ việc gần như toàn bộ. Lý do là do ông chủ mới không trả lương đúng hẹn và không có dự án phim truyện, không đầu tư vào hoạt động chính của công ty. Cơ sở vật chất của hãng phim cũng đã trở nên hoang tàn và đổ nát. Một số mặt tiền đẹp của công ty đã được cho thuê để kinh doanh nhà hàng bởi các đơn vị tư nhân.
Việc xảy ra những tình huống trên cho thấy tình trạng lãng phí, thất thoát và sụp đổ trong quá trình cổ phần hóa ở những doanh nghiệp và tổ chức khác nhau. Điều này đòi hỏi sự can thiệp của các cơ quan chức năng để điều tra và xử lý các vi phạm này theo quy định của pháp luật.