Bệnh nhân mệt mỏi, mất ngủ từ năm 2020, sau đó có những cơn loạn thần, la hét, hành vi hung hăng với người thân. Bác sĩ nhiều bệnh viện lớn TP HCM chẩn đoán trầm cảm, điều trị thuốc, song bệnh nặng dần. Ba tháng trước, gia đình đưa đến Khoa Tâm thần, Bệnh viện Quân y 175.

Bác sĩ Hoàng Tiến Trọng Nghĩa, Trưởng Khoa Nội Thần kinh, 37 tuổi, được mời hội chẩn. Ban đầu, kíp điều trị nghi ngờ bệnh viêm não tự miễn nhưng các xét nghiệm đều âm tính. Bác sĩ Nghĩa chỉ định thực hiện điện não đồ giấc ngủ tại Đơn vị Sinh lý Thần kinh Lâm sàng. "Trường hợp này, triệu chứng lâm sàng không đặc hiệu, điện não sẽ có vai trò quan trọng trong định hướng tìm nguyên nhân", anh nói.

Kết quả cho thấy sóng điện não chậm ba pha lan tỏa, là dấu hiệu một bệnh não do nguyên nhân chuyển hóa. Từ "chìa khóa" này, bác sĩ Nghĩa khảo sát chuyên sâu hơn, ghi nhận bệnh rối loạn chu trình chuyển hóa urê do căn nguyên gene. Sau điều trị bổ sung các acid amin cần thiết và chế độ ăn giảm đạm, bệnh nhân đáp ứng tốt.

Người này là một trong số hàng nghìn trường hợp được "giải mã" bệnh thần kinh chính xác, kịp thời, nhờ đến sự hỗ trợ của các máy móc hiện đại như điện cơ, điện não, từ trường xuyên sọ... tại Đơn vị Sinh lý thần kinh lâm sàng đầu tiên Việt Nam. Đơn vị này do bác sĩ Nghĩa góp công thành lập từ tháng 1/2020.

Đơn vị ra đời từ những trăn trở của bác sĩ Nghĩa từ khi mới tốt nghiệp Học viện Quân y năm 2011, chọn về làm việc tại Khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Quân y 175 (TP HCM). Khi ấy, anh thường trực câu hỏi tại sao hệ thần kinh - "bộ máy" điều khiển hầu hết hoạt động cơ thể - lại chưa có khoa riêng về thăm dò chức năng, trong khi khá nhiều bệnh viện tại Việt Nam đã lập khoa thăm dò chức năng tim mạch, hô hấp.

Tìm hiểu, anh phát hiện thế giới đã có chuyên ngành này lâu đời, với tên gọi "sinh lý thần kinh lâm sàng". Được lãnh đạo bệnh viện tạo điều kiện, anh tìm học bổng du học để "mở rộng tầm mắt" tại Singapore, Hàn Quốc, Australia.... trong 5 năm kể từ 2013. Anh vào thẳng vòng hai và hoàn thành chương trình Y học toàn cầu của Tổ chức Y tế Thế giới năm 2016. Năm 2018, anh là một trong 15 học viên toàn cầu giành học bổng của Hội thần kinh ngoại biên thế giới, hoàn thành chương trình thạc sĩ cấp độ 2 khung châu Âu tại ĐH Milan (Italy).

"Đây là khoảng thời gian vô cùng quý giá, giúp tôi tích lũy cả chuyên môn lẫn tác phong làm việc, mở mang về cách thức vận hành việc khám chữa bệnh ở những nước tiên tiến", bác sĩ Nghĩa nói.

Anh bắt tay thực hiện hoài bão xây dựng Đơn vị Sinh lý Thần kinh Lâm sàng ngay khi về nước, đặc biệt là từ khi được giao trọng trách lãnh đạo khoa Nội thần kinh năm 2019. Để đơn vị ra đời và hoạt động tốt, không chỉ cần trang thiết bị máy móc mà vấn đề quan trọng nhất là con người. Trong khi đó, bác sĩ trưởng khoa ở tuổi 33 vấp phải không ít hồ nghi về năng lực chuyên môn và quản lý bởi nhân sự trong khoa hầu hết đều lớn hơn cả tuổi đời lẫn tuổi nghề. Các bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên của khoa lại chưa biết nhiều đến lĩnh vực này.

"Khó khăn bủa vây, áp lực vô cùng", anh nhớ lại. Ban đầu, anh nâng cao năng lực tại chỗ bằng cách gửi hai nhân viên đến học cùng PGS.TS.BS Nguyễn Hữu Công - người đi đầu trong ngành sinh lý thần kinh lâm sàng Việt Nam, có công đặt nền móng phát triển ngành điện cơ và cũng là Chủ tịch Hội Thần kinh Việt Nam đương nhiệm.

Bên cạnh đó, anh còn tạo môi trường thu hút nhiều bác sĩ nội trú - "lực lượng tinh hoa" của giới bác sĩ trẻ. Cụ thể, với phương châm "không giỏi tất cả mọi thứ nhưng sẽ kết nối người giỏi ở nhiều lĩnh vực đến đào tạo", anh liên tục mở các chương trình đào tạo với sự hướng dẫn từ nhiều chuyên gia hàng đầu trong và ngoài nước. Nhờ vậy, khoa nhanh chóng tăng từ 21 nhân sự với 8 bác sĩ lên con số 50, trong đó 21 bác sĩ bao gồm 6 bác sĩ nội trú.

Bác sĩ Hoàng Tiến Trọng Nghĩa hiện là Trưởng Khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Quân y 175 kiêm Tổng thư ký của Hội sinh lý thần kinh lâm sàng Việt Nam. Ảnh: Chính Trần

Những ngày đầu thành lập đơn vị, tổng số lượt thực hiện khảo sát sinh lý thần kinh chỉ khoảng vài chục người bệnh mỗi tháng. Dần dà, lượt bệnh tăng nhanh lên đến 47.000 chỉ định trong năm 2022, hiệu quả điều trị rõ rệt. Chẳng hạn, người bị tai nạn đứt dây thần kinh nằm sâu bên trong, bác sĩ phẫu thuật cần khảo sát vị trí đứt để mổ chính xác, hoặc kiểm tra có tổn thương dây thần kinh sau mổ hay không.

"Trước đây, khi tiếp cận bệnh nhân bị chóng mặt, các bác sĩ chẩn đoán rối loạn tiền đình nhưng lại không có xét nghiệm khách quan để chứng minh", anh nói. Hiện, hệ thống máy khảo sát chức năng chuyển động nhãn cầu đã giúp xác định bệnh nhân chóng mặt có bị rối loạn tiền đình hay không, vị trí tổn thương ở dây thần kinh hay não bộ, từ đó điều trị phù hợp.

Năm ngoái, được Hội Thần kinh học Việt Nam ủy nhiệm, bác sĩ Nghĩa vượt nhiều khó khăn trong việc xúc tiến các thủ tục, kiên trì liên hệ hơn 5 tháng để Việt Nam được công nhận là thành viên thứ 63 của Liên đoàn Sinh lý Thần kinh Lâm sàng Quốc tế (IFCN) trong kỳ họp tại Thụy Sĩ, bắt kịp với các quốc gia lân cận đã gia nhập từ lâu như Thái Lan, Singapore, Philippines... Hiện, anh là đại diện quốc gia cho Việt Nam tại liên đoàn này. Việc gia nhập tạo cơ hội cho bác sĩ Việt Nam được hỗ trợ phát triển chuyên sâu, nhận học bổng đào tạo, và đặc biệt là tham gia các nghiên cứu toàn cầu. Khi đó, sản phẩm máy móc phục vụ ngành này sẽ có dữ liệu phù hợp hơn với người Việt.

Từ những bước đi tiên phong của bác sĩ Nghĩa cùng một số đồng nghiệp, Việt Nam đã có Hội Sinh lý Thần kinh Lâm sàng cấp quốc gia từ tháng 10/2023, anh được bầu làm Tổng thư ký hội. Sau khi khoa anh tổ chức hội thảo về từ trường xuyên sọ cho Hội thần kinh Việt Nam ở cương vị là bệnh viện đầu tiên làm chủ và nắm vững kỹ thuật vào năm ngoái, hiện gần 10 đơn vị cả nước trang bị máy này, giúp nhiều bệnh nhân được khảo sát, phục hồi vận động, điều trị đau sau đột quỵ...

Với chiến lược "hãy thay đổi môi trường trước khi thay đổi con người", anh thiết lập lại gần như toàn bộ các quy trình ở khoa, bao gồm cả điều trị đột quỵ. Anh phối hợp với khoa cấp cứu và chẩn đoán hình ảnh, lập nhóm hơn 100 thành viên, kích hoạt hệ thống cấp cứu người bệnh bị đột quỵ nhanh nhất có thể, giúp nhiều người hồi phục ngoạn phục từ cửa tử. Sau đó, từng ca bệnh được nhóm điều trị thảo luận rút kinh nghiệm để cải thiện dần. Nhờ vậy, khoa lần lượt đạt tiêu chuẩn Vàng, Bạch kim và hiện là đơn vị duy nhất tại TP HCM đạt chuẩn Kim cương 4 quý liên tiếp của Hội Đột quỵ thế giới.

Ngoài phát triển điều trị, khoa còn đẩy mạnh đào tạo và nghiên cứu khoa học, với nhiều công trình công bố quốc tế. Đơn vị đã trở thành nơi hợp tác đào tạo của trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch cùng nhiều bệnh viện khác. Trong năm 2023, khoa tiên phong xây dựng đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ Y tế về ứng dụng đo chuyển động nhãn cầu nhằm chẩn đoán các nguyên nhân gây chóng mặt, từ đó xây dựng quy trình thăm khám bệnh nhân.

Bệnh viện Quân y 175 là nơi đầu tiên cả nước trang bị máy từ trường xuyên sọ, giúp nhiều bệnh nhân được khảo sát, phục hồi vận động, điều trị đau sau đột quỵ. Ảnh: Chính Trần

Thiếu tướng Trần Quốc Việt, Giám đốc Bệnh viện Quân y 175, đánh giá cao năng lực và những nỗ lực, tâm huyết của bác sĩ Nghĩa - một trong những lãnh đạo khoa trẻ tuổi nhất bệnh viện, trong việc tạo dựng đơn vị sinh lý thần kinh lâm sàng đầu tiên cũng như cải tiến các quy trình điều trị, giúp phục vụ người bệnh tốt hơn. Đây là những tiền đề quan trọng tiến tới thành lập Viện Khoa học Thần kinh của bệnh viện trong thời gian tới.

Ban đầu, bác sĩ Nghĩa chọn theo nghề y chỉ đơn giản vì muốn chữa bệnh cột sống cho mẹ. Khi được tiếp xúc với nhiều thầy cô dành trọn tâm huyết cống hiến cho y khoa, trong đó có cả những giáo sư nước ngoài tự bỏ tiền đi khắp các miền quê giúp đỡ bệnh nhân như giáo sư Umapathi N Thirugnanam, Viện Khoa học Thần kinh Quốc gia Singapore, anh yêu nghề lúc nào không hay.

"Nếu cho chọn lại tôi vẫn sẽ chọn nghề y vì có thể giúp ích được cho rất nhiều người", anh nói. Nam bác sĩ trưởng khoa, hiện kiêm Tổng thư ký của Hội Sinh lý Thần kinh Lâm sàng Việt Nam, luôn là người đi làm sớm nhất và về muộn nhất. 6h15 anh có mặt ở viện và nhiều hôm 8-9h tối mới về đến nhà, vừa tập trung tâm sức phát triển công việc, vừa giúp nhân viên có ý thức tuân thủ giờ giấc, không đi trễ về sớm.

Anh kỳ vọng đơn vị được xây dựng sẽ là hình mẫu để nhiều khoa thần kinh định hướng phát triển theo, giúp chuyên ngành này phát triển hơn, từ đó giúp ích thêm nhiều người bệnh, đặc biệt là người ở những địa phương xa xôi. "Đích đến cuối cùng luôn luôn vì người bệnh", bác sĩ Nghĩa chia sẻ.

Nữ bệnh nhân trên đang từng bước trở lại cuộc sống bình thường, chất lượng cuộc sống cải thiện. "Tôi biết ơn các bác sĩ đã tìm ra đáp án sau ba năm tôi ròng rã đi tìm bệnh, có hướng điều trị thay vì phải uống thuốc trầm cảm mà bệnh ngày càng nặng như trước", chị nói.