Tác động của thiết bị số đối với trẻ em

Theo ông Đinh Tiến Dũng - Phó Cục trưởng Cục Thông tin đối ngoại (Bộ TTTT) dẫn báo cáo khảo sát của Viện Nghiên cứu quản lý phát triển bền vững (MSD) cho biết, tại Việt Nam cứ 10 trẻ em thì có 7 trẻ tham gia khảo sát sử dụng thiết bị số tham gia vào Internet hơn 1 tiếng/ngày; 43,4% trẻ em tham gia khảo sát sử dụng Internet từ 1-3 tiếng/ngày; 80,8% trẻ em nói rằng cha mẹ hoặc người thân biết trẻ sử dụng Internet; 50,4% trẻ em chia sẻ việc tiếp cận Internet với bố mẹ/người thân. Đáng chú ý chỉ có 30,4% bố mẹ/người thân chủ động kiểm soát việc sử dụng Internet của trẻ, chưa kể 4% trẻ em giấu không cho bố mẹ/người thân biết mình có sử dụng Internet. Trẻ ở lứa tuổi lớn hơn thì giấu không cho bố mẹ/người thân biết về các hoạt động trên mạng Internet của mình nhiều hơn nhóm trẻ ở lứa tuổi nhỏ (7,6% so với 1,3%). Đa số trẻ tham gia khảo sát (60%) trả lời là cảm thấy an toàn khi sử dụng Internet. Tuy nhiên, trẻ em cũng nhận thức được các nguy cơ mất an toàn khi sử dụng Internet, đặc biệt là bị "nghiện" Internet (60,9%).

Hãng tin AFP trích dẫn các nghiên cứu cho thấy, trẻ em lớn lên trong thời đại số, việc tương tác thường xuyên với các thiết bị công nghệ sẽ ảnh hưởng đáng kể đến khả năng nhận thức của não bộ trẻ nhỏ so với các thế hệ trước, khi mà thiết bị công nghệ còn chưa phổ biến. Đáng chú ý nhất là con cái của chúng ta ngày nay phản xạ nhanh hơn chúng ta hồi nhỏ, nhưng khả năng ghi nhớ sâu sẽ bị hạn chế bởi sự lệ thuộc vào thiết bị số thông minh.

Trẻ em lớn lên trong thời đại kỹ thuật số đặc biệt có phản xạ nhanh và thông minh, do chúng quen với việc tương tác trong thế giới số. Ví dụ khi chơi điện tử, hoàn thành nhiệm vụ thúc đẩy bộ não giải phóng chất dopamine, một chất kích thích tự nhiên trong vỏ não trước trán, mang lại cảm giác phấn khích. Tuy nhiên sử dụng nhiều, quen với sự kích thích sẽ ảnh hưởng đến hành vi của trẻ. Ví dụ tiếp xúc nhiều với các trò chơi chiến đấu, sẽ thúc đẩy trẻ có các hành vi bạo lực trong thế giới thực.

Xem màn hình nhiều không chỉ khiến thị lực trẻ suy giảm mà mối lo lớn hơn nằm ở việc trẻ giảm thời gian vận động và ảnh hưởng phát triển nhận thức. Ảnh minh họa.

Bà Miriam Gardner - Bác sĩ Nhi khoa, Bệnh viện Đại học Iowa, Mỹ: "Tiếp xúc nhiều với thiết bị số nhiều không chỉ khiến thị lực trẻ suy giảm mà mối lo lớn hơn nằm ở việc trẻ giảm thời gian vận động và ảnh hướng phát triển nhận thức". Bên cạnh đó, trẻ em xem thiết bị số nhiều sẽ có trí nhớ kém hơn so với khả năng ghi nhớ sâu của các bạn đồng trang lứa, dành nhiều thời gian học tập hơn. Não bộ của nhóm trẻ này tiếp nhận thông tin theo hệ thống và lưu trữ chúng ở vỏ não trước trán. Nơi thông tin được lưu trữ sâu hơn.

Ông Alvaro Bilbao - Tiến sĩ tâm lý học thần kinh: "Trẻ thường xuyên xem điện thoại, máy tính bảng hoặc TV có xu hướng trở nên dễ cáu kỉnh. Cùng với đó, khả năng chú ý, ghi nhớ và tập trung trở nên kém hơn. Xem điện thoại khiến trẻ em không cảm thấy buồn chán. Mà sự buồn chán lại là yếu tố cần thiết để thúc đẩy sự sáng tạo của con trẻ".

Nhiều nước hạn chế trẻ em sử dụng thiết bị công nghệ

Một nghiên cứu mới, đăng trên tạp chí nhi khoa JAMA (tạp chí y học uy tín được xuất bản bởi Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ bao gồm tất cả các khía cạnh của khoa học, y tế, sinh học) cho thấy, việc dành quá nhiều thời gian cho thiết bị công nghệ trong năm đầu tiên của trẻ sẽ làm giảm các kỹ năng nhận thức sau này trong cuộc sống. Vậy trẻ em sử dụng thiết bị công nghệ trong khoảng thời gian bao lâu là đủ? Viện Nhi khoa Mỹ đã đưa ra hướng dẫn về thời gian sử dụng thiết bị phù hợp cho các nhóm tuổi khác nhau.

Đối với trẻ dưới 2 tuổi: Viện Nhi khoa Mỹ khuyên nghị thời gian sử dụng thiết bị công nghệ rất hạn chế. Trẻ từ 2 đến 5 tuổi: nên giới hạn thời gian sử dụng thiết bị của trẻ ở mức 1 giờ mỗi ngày. Người lớn nên xem cùng con và chọn những nội dung tương tác không bạo lực và có tính giáo dục.

Ở độ tuổi từ 5 đến 8: Không còn có một đề xuất cố định nào về thời gian trẻ sử dụng thiết bị công nghệ hàng ngày. Tuy nhiên, cha mẹ cần tiếp tục giám sát, đảm bảo đó là những nội dung lành mạnh và không ảnh hưởng đến giờ giấc sinh hoạt thường nhật của trẻ. Còn với các em từ 9 tuổi trở lên và bước vào tuổi thiếu niên, việc sử dụng thiết bị công nghệ sẽ ngày một nhiều hơn. Viện Nhi khoa Mỹ khuyến nghị, các bậc cha mẹ nên nói chuyện thường xuyên với con về những gì thu nhận được thông qua việc sử dụng thiết bị công nghệ.

Để giảm bớt tình trạng phụ thuộc, thậm chí nghiện thiết bị công nghệ, Tại Trung Quốc, theo quy định mới được Cơ quan Quản lý không gian mạng Trung Quốc đề xuất, trẻ em và thanh, thiếu niên tại nước này sẽ bị mất truy cập Internetvào ban đêm, cũng như bị giới hạn chung về thời gian sử dụng điện thoại thông minh. Quy định được đưa ra trong bối cảnh chứng ‘nghiện’ Internet ở người trẻ đang là mối lo ngại hàng đầu của các bậc phụ huynh.  Quy định mới sẽ bắt đầu có hiệu lực từ ngày 2/9 tới đây, sau quá trình lấy ý kiến đóng góp của người dân. Theo đó tất cả những người dưới 18 tuổi sẽ mất quyền truy cập Internet bằng thiết bị di động trong khoảng thời gian từ 22h hôm trước đến 6h00 sáng ngày hôm sau.

Tháng 7 vừa qua, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc (UNESCO) đã kêu gọi chỉ sử dụng thiết bị công nghệ ở lớp học cho mục đích hỗ trợ học tập. Bởi nếu lạm dụng, các thiết bị này có thể gây mất tập trung, rủi ro với quyền riêng tư và nguy cơ bắt nạt trên mạng. Ngoài Trung Quốc mới ra quy định về thời gian trẻ em sử dụng thiết bị công nghệ trong ngày, cứ 4 nước lại có 1 nước cấm hoặc ra quy định hạn chế điện thoại thông minh, theo UNESCO. Năm 2018, Pháp đã cấm trẻ từ 3-15 tuổi mang điện thoại thông minh và máy tính bảng tới trường. Đây là một phần trong chiến dịch giảm tình trạng nghiện công nghệ.

Còn tại Hà Lan, bắt đầu từ năm sau, các thiết bị công nghệ như điện thoại thông minh, máy tính bảng, đồng hồ thông minh sẽ bị cấm trong lớp học và chỉ được giáo viên cho phép sử dụng nếu thực sự cần thiết. Một số trường học ở Canada đã ra quy định cấm học sinh dùng điện thoại thông minh trong lớp học và đã ghi nhận những kết quả tích cực sau 6 tháng.

Các chuyên gia nhận định, thiết bị công nghệ là một phần không thể thiếu trong đời sống hiện nay. Tuy nhiên, cần phải chú trọng đến việc sử dụng thế nào cho đúng và hiệu quả, đặc biệt với trẻ em, để có thể tận dụng tốt nhất cho nhu cầu học tập, thay vì để chúng tác động ngược lên mình.

Không thể phủ nhận công nghệ đã mang lại những lợi ích to lớn cho nhiều mặt cuộc sống như giáo dục, giải trí và hỗ trợ kết nối con người. Tuy nhiên, nếu để cho công nghệ kiểm soát, thậm chí tạo ra những tác động tiêu cực tới tinh thần và thể chất thì đã tới lúc chúng ta, cả người lớn và trẻ nhỏ cần chủ động cân bằng, giành thời gian quý báu trong ngày cho những hoạt động ý nghĩa hơn, thay vì bị đắm chìm trong thế giới ảo của các thiết bị số.