Chi phí logistics trong nước đang gây tỷ lệ lớn trong cấu thành giá hàng hóa và đặc biệt ảnh hưởng đáng kể đến doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam. Việc này đã làm giảm lợi nhuận và mất đi lợi thế cạnh tranh của các doanh nghiệp so với các đối thủ trong khu vực.

Chi phí logistics đang bào mòn lợi nhuận, giảm lợi thế cạnh tranh của hàng hóa Việt

Một vấn đề đáng chú ý là cước vận tải nội địa tuyến Bắc - Nam vẫn cao hơn cước vận tải đi Mỹ. Điều này gây ra một sự bất cân đối trong việc định giá hàng hóa xuất khẩu, khi mà hàng hóa Việt có chất lượng tương đương với các đối thủ như Thái Lan và Philippines, nhưng giá bán lại cao hơn gần 20% tại các thị trường Nhật Bản. Vì vậy, lượng hàng xoài Việt xuất khẩu và tiêu thụ tại Nhật Bản không cao.

Vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến ngành nông sản mà còn lan rộng sang ngành công nghiệp và dịch vụ. Chi phí logistics trong xuất khẩu đồ gỗ, hàng dệt may Việt Nam chiếm 20-30% tổng trị giá lô hàng. Các chỉ số cũng cho thấy chi phí logistics của hàng dệt may Việt Nam cao hơn so với Thái Lan 6%, Trung Quốc 7%, Malaysia 12% và gấp 3 lần Singapore. Tình hình này làm cho doanh nghiệp xuất khẩu gặp khó khăn trong việc cạnh tranh với hàng hóa từ các quốc gia khác và khi tiếp cận thị trường mới.

Hãng tàu nước ngoài hưởng lợi lớn

Đại diện Hiệp hội Đại lý môi giới và dịch vụ hàng hải cho biết gần 100% sản lượng xuất nhập khẩu của VN đều do các hãng tàu nước ngoài đảm nhận. Các hãng tàu khi muốn điều chỉnh các loại phí và phụ phí, chỉ cần niêm yết thay đổi giá trước thời điểm điều chỉnh giá 15 ngày và không phải thông qua kiểm tra, giải trình các yếu tố cấu thành phí và phụ phí (theo Nghị định 146/2016 về niêm yết giá, phụ thu ngoài giá dịch vụ vận chuyển hàng hóa container bằng đường biển, giá dịch vụ tại cảng biển). 

Đến nay, hãng tàu đang thu phụ phí xếp dỡ tại cảng cao nhưng trả lại cho cảng ở mức rất thấp. Bên cạnh đó, các bãi chứa container (depot) có mức chiết khấu rất mạnh, đến 50-60% giá nâng/hạ, trong khi phí này không liên quan đến các hãng tàu. Như vậy, chi phí logistics tại cảng mà doanh nghiệp xuất nhập hàng phải đóng rất cao, nhưng lại vào túi hãng tàu nước ngoài là chủ yếu. Ông Nguyễn Lý Trường An kiến nghị: "Cần có giải pháp kiểm soát chi phí giao nhận hàng của các hãng tàu nước ngoài, tránh thất thu ngân sách nhà nước và lấy lại nguồn thu chính đáng cho các doanh nghiệp cảng để có nguồn lực tái đầu tư".

Theo Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam (VLA), tỷ lệ chi phí logistics so với GDP của Việt Nam đang ở mức 16,8%, cao hơn so với mức bình quân thế giới là 10,7%. So với các nước trong khu vực ASEAN, chi phí logistics Việt Nam cũng cao hơn Singapore (8,5%), Malaysia (13%) và Thái Lan (15,5%). Điều này đặt ra thách thức lớn cho doanh nghiệp xuất khẩu và là một rào cản lớn trong việc mở rộng thị trường và tìm kiếm các cơ hội kinh doanh mới.

Chi phí logistics trung bình trên tổng doanh thu của doanh nghiệp Việt hiện đang ở mức gần 17%. Các chuyên gia đánh giá tỷ lệ này mặc dù đã thấp hơn trước nhưng vẫn ở mức rất cao

Hiện cước vận tải biển 1 container hàng từ cảng ở VN đi bờ Đông nước Mỹ khoảng 2.300 USD, từ VN đi bờ Tây nước Mỹ khoảng 2.000 USD. Trong khi đó, một container hàng chở từ Bắc vào Nam, đơn vị vận tải báo giá 55 triệu đồng (tương đương khoảng 2.300 USD). Nếu bao gồm thuế giá trị gia tăng, cước phí này đội lên hơn 2.600 USD, cao hơn cả cước 1 container hàng xuất đi Mỹ.

Vấn đề cước vận tải nội địa và các chi phí phát sinh khác cần được giải quyết để hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu. Cần điều chỉnh lại cơ cấu cước vận tải nội địa và xem xét các loại phí cầu đường để loại bỏ những chi phí không hợp lý và gây khó khăn cho doanh nghiệp. Đồng thời, các doanh nghiệp vận tải cần điều chỉnh giá cước theo thực tế giá xăng dầu hiện tại.

Ngoài ra, cần đẩy mạnh sự phát triển và đầu tư vào các phương thức vận chuyển khác như đường sắt để giảm thiểu sự phụ thuộc vào vận tải nội địa bằng đường thủy và đường bộ. Điều này sẽ giúp giảm chi phí logistics và tăng tính linh hoạt cho hàng hóa xuất khẩu.

Tóm lại, chi phí logistics đang gây áp lực lớn lên doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam và làm giảm lợi thế cạnh tranh của hàng hóa Việt trên thị trường quốc tế. Cần có những biện pháp cụ thể để giảm chi phí logistics, tăng tính linh hoạt và hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu trong việc mở rộng thị trường và tìm kiếm cơ hội kinh doanh mới.